Ze twijfelt of er nog een volgend boek komt. Een biografie is het minst waarschijnlijk. Die vergt al gauw vier of vijf jaar. En inmiddels tellen de jaren. 75 is ze nu. “Een beetje oud.”
Jolande Withuis zegt het met enig hartzeer. Een leven zonder schrijven? Nee, dat kan ze zich niet voorstellen. Nu al is het wennen dat ze naar bed moet zonder verse pagina’s van een manuscript, om net voordat de lamp uitgaat nog correcties aan te brengen. Frutselen, noemt ze dat. “Het ideale leven.”

Moeder, antimoeder ligt inmiddels een paar maanden in de winkel. Beetje schurende titel, zeker omdat op de cover moeder Jenny glunderend een baby in de hoogte tilt. Die baby is Jolanda. De laatste a heeft ze op haar 18e in een e veranderd. “Minder plechtstatig.”
Jolande met een e vertelt in haar jongste boek behalve over de tijdgeest over een bijzondere verhouding van moeder en dochter. Dat doet ze zowel met de emotie van het kind van weleer als met de afstand van de huidige wetenschapper. Daarbij is ze open over haar psychische ineenstorting.

Koude Oorlog

Voor het goede begrip: de auteur, in 1949 geboren in Zutphen, groeide in Amsterdam op met een communistische vader en moeder, in de tijd van de Koude Oorlog. Buiten was het kil, binnen ontbrak de warmte. Geen intimiteit, geen troost. Jolanda – toen nog met die a – moest weerbaar worden om de boze wereld aan te kunnen. Voor de rest van het land waren communisten de vijand. Alleen de Binnenlandse Veiligheids Dienst (BVD) kwam nabij.
Dochter Withuis proefde van Provo en tijdgeest voor ze zich aansloot bij de partij van haar ouders, de Communistische Partij Nederland. En toen, begin jaren zeventig, explodeerde “de tikkende tijdbom van mijn angst (….) bij een vergadering van de CPN- afdeling Jordaan. Plotseling móest ik weg. Naar buiten. Ik dacht dat ik stikte en dat mijn hart het zou begeven.”

Valium

Ze belandde in een dal waar lange jaren van (psycho)therapie wachtten. Thuis kon ze er niet over praten. Een communist had geen last van psychische stoornissen. Van andere kwalen trouwens ook niet. Een communist wist en kon alles beter, wás beter, al zag de rest van het land dat anders.
Jolande Withuis ontworstelde zich aan de klachten en aan het communistische regime, thuis en in de partij. Het staat hier in enkele koele zinnen. Lees in het boek hoe ze valium meetorste, in klinieken schuilde, bijkans een beroerte kreeg als ze haar moeder in de verte zag. Ze overwon, al blijft de verstikkende ideologie van haar jeugd een belangrijk referentiekader.

Lees hieronder mijn hele interview met Jolande Withuis. Het stond in Historisch Nieuwsblad (februari/maart 2025). 
Klik op de pagina’s voor een leesbaar formaat.