In de nieuwe uitgave van Historisch Nieuwsblad (maart 2025, vanaf eind februari in de schappen) lees je mijn interview met “feminist, schrijver en socioloog, en dan in de vrouwelijke vorm” Jolande Withuis. Over schrijven en denken, communisme en valium en over de vrijheid van beledigen en kwetsen.
In diezelfde uitgave ook een tweede verhaal van mijn hand. Dat gaat over de West-Duitse zakenlieden die na de bouw van de Berlijnse Muur fors verdienden aan de smokkel van DDR-burgers. Ze recruteerden Nederlandse koeriers als helpers. Ik zocht een van hen op. Lees hieronder vast een samenvatting.
Op vrijdag de dertiende loopt ze in haar eentje door Boedapest, hoofdstad achter het IJzeren Gordijn. Het is september 1968. De herfst verschuilt zich nog. In haar veelkleurige, met een bontkraag versierde, lange Afghaanse jas, de mode van thuis, valt Marion Blom op. Ze voelt de blikken van de Hongaren in het grauwe grijs.
De 24-jarige Blom woont in hippiebroedplaats Amsterdam. Van daaruit is ze enkele dagen eerder in een huurauto vertrokken. En nu zoekt ze, met een ingefluisterde opdracht, haar weg in den vreemde.
Na aankomst in Boedapest heeft ze volgens de instructies haar paspoort ingeleverd bij een contactpersoon. Met dat document zal een jonge – reeds wachtende – Oost-Duitse vrouw binnen vierentwintig uur de grens over glippen, naar het vrije westen.
Zeven jaar voor Marion Blom door Boedapest dwaalt, in augustus 1961, heeft DDR-leider Walter Ulbricht de Berlijnse Muur laten bouwen. Kort daarna komen eerst en vooral studenten van de universiteit in West-Berlijn in actie. Over de tunnels die zij graven om Ulbrichts landgenoten weg te sluizen zijn boeken geschreven en films gemaakt.
Veel minder bekend: studenten en hun idealisme maken midden jaren zestig plaats voor handelaren met een verdienmodel. Met die verschuiving naar het financiële gewin zal het begrip Fluchthelfer in publieke discussie en berichtgeving devalueren tot Fluchtgangster. De West-Duitse grootverdieners schakelen Nederlandse koeriers in, die met regelmaat in een Oost-Europese cel achterblijven.
Het avontuur
Voor een verhaal over hun methodes, te lezen in de komende uitgave van Historisch Nieuwsblad, zocht ik de inmiddels 81-jarige Marion Blom op. Haar carrière als koerier eindigde in een Hongaarse gevangenis.
Het Amerikaanse weeklad Time omschreef Marion Blom in januari 1969 als “a leggy, attractive and not very bright brunette model”. Als je het haar zelf vraagt: ze was zoekende, ze snakte naar een ommekeer in haar leven. Er moest iets gebeuren, en er zou iets gebeuren.
“Eerlijk is eerlijk: het idee dat ik iemand kon helpen vond ik fijn, maar ik had geen grote idealistische motieven. Het was dat zwarte gat waar ik in zat, het geld, maar in de eerste plaats het avontuur. Ik voel me geen slachtoffer. Ik heb een levensles gehad.”
Op de vlucht
Met sommige grote bazen liep het minder goed af. Horst Dawid bijvoorbeeld sneuvelde in 1985 in de echtelijke sponde. Mevrouw Dawid sloeg met een hamer zijn schedel in. En voormalig kompaan Wolfgang Löffler moest op de vlucht naar Zuid-Amerika.
Lees meer hierover elders op de Taal van Twan.