Konrad Adenauer is amper een jaar bondskanselier als hij zijn regering passeert en een geheim memorandum stuurt aan de Amerikaanse Hoge Commissaris in Duitsland, John McCloy. De kalender geeft dinsdag 29 augustus 1950 aan. De Bondsrepubliek is in opbouw, de westerse geallieerden houden controle, even verderop loert Moskou.
Adenauer bepleit in het memorandum deelname van de jonge Bondsrepubliek aan de Europese Defensie Gemeenschap, waarover dan in andere hoofdsteden al regelmatig is gesproken. Frankrijk, Italië en de Benelux-landen denken na over een gezamenlijk leger. Amerikanen en Britten moedigen het aan. Adenauers voorstel behelst, als vanzelfsprekend, ook de herbewapening van westelijk Duitsland.
Als het plan publiek wordt, reageert een deel van zijn kabinet woedend op de Alleingang van de 74-jarige kanselier. Diens partijgenoot en minister van binnenlandse zaken, CDU’er Gustav Heinemann, treedt af. Het solistische optreden, maar vooral de excessieve Westpolitik en de herbewapening zitten hem dwars. De Marshallhulp mag al gaande zijn, Heinemann gelooft nog in een herenigd en neutraal Duitsland in het hart van Europa.
Missie ‘Tante Helga’
Het plan van Adenauer verdeelt regering en parlement. Ook in het land wordt gediscussieerd. Bijvoorbeeld aan de oudste universiteit, die in Heidelberg. Daar gaat het op vrijdag 8 december in een discussie met studenten vooral over herbewapening. In de pauze constateert de 21-jarige economiestudent Georg von Hatzfeld, telg uit een geslacht van schrijvers en dichters, dat het hoog tijd is voor protest, geweldloos natuurlijk.
Hij heeft dan net René Leudesdorff (22) ontmoet, student theologie. Ze besluiten samen actie te ondernemen op Helgoland. Op dat eiland in de Duitse Bocht duurt de oorlog voort. De Britten gebruiken het als oefenterrein voor hun explosievenexperts en bommenwerpers. Ze hebben de voormalige U-boothaven, een inmiddels verwoest militair steunpunt, nog altijd niet aan Duitsland teruggegeven. De inwoners van deze rode rots in de Noordzee zijn in 1945 geëvacueerd en snakken naar terugkeer.
Zo begint mijn verhaal over Helgoland, eiland in de Noordzee. Het stond in het zomernummer 2020 van het Historisch Nieuwsblad.
Lees over de Big Bang, postcardgirl Eva-Maria Bruhn en de rol van stokebrand die de DDR vervulde.
Klik op de zeven pagina’s voor een leesbaar formaat.
Zie ook de site van het Historisch Nieuwsblad.
Meer informatie over Helgoland? Klik hier.