Nuance uit het Oosten

 

Tot nu toe is met de dictatuur de complete geschiedenis van de DDR bij het grofvuil gezet. Maar bijna 35 jaar na de val van de Muur lijkt het tijd om met enige nuance terug te blikken op het verguisde, verloren land in het midden van Europa. Dat gebeurt althans in een reeks van recente boeken, in het westelijk deel van Duitsland soms met gematigd enthousiasme ontvangen.
Voor Historisch Nieuwsblad interviewde ik onlangs Katja Hoyer, een van de auteurs die zich aan het nieuwe perspectief waagde. Haar boek verscheen in april in Nederlandse vertaling (Achter de Muur), mijn verhaal verschijnt binnenkort. Ze laat de zwijgende meerderheid uit de DDR aan het woord, de burgers die zich schaarden en in haar ogen ‘een vergeten geschiedenis’ te vertellen hebben. Hoyer voegt die historie toe aan de reeds vaak gehoorde lezing van gestaalde (partij)kaders en dissidenten.

Ze had eerder al eens zo’n boek voorgesteld, vertelde de historicus, die inmiddels twaalf jaar in Engeland woont en werkt. Maar er was geen (Britse) uitgever die mee wilde doen. Nu dus wel.
Twee maanden eerder was, in het Duits, Der Osten, eine westdeutsche Erfindung verschenen, het boek waarin hoogleraar Dirk Oschmann de door overwinnaars gedomineerde geschiedschrijving hekelt.

Fictie

Je treft de vernieuwde kijk niet alleen aan in de non-fictie. Neem Bernard Schlinks nieuwe roman De kleindochter. Bernard Schlink? Jawel, die kent u van De voorlezer, verfilmd als The Reader, met Kate Winslet in de hoofdrol.
Schlink schrijft nu over de West-Duitse boekhandelaar Kaspar, die zijn vrouw uit de DDR smokkelt en pas veel later, na Birgits dood, haar verborgen geschiedenis ontdekt. De in het Westen geboren romancier vat de geest van veel vernieuwde non-fictie samen, als hij de emotie verwoordt die Birgit in haar dagboek noteert:
“Mij overkwam in het klein wat ik na de Wende in het groot met de Oost-Duitsers zag gebeuren. Eerst werden ze jubelend welkom geheten. Er werd ook geïnteresseerd aan ze gevraagd hoe het er in het Oosten aan toeging, hoe ze in het Oosten hadden geleefd. Maar het werd aan ze gevraagd zoals je naar een reis informeert die iemand heeft gemaakt. Toen bleek dat ze niet alleen een reis hadden gemaakt en nu weer teruggekomen waren, maar dat ze uit een andere wereld kwamen, een wereld waarin van alles niet klopte, maar die de hunne was, die ze hadden opgebouwd en gekoesterd, waar ze mee verbonden waren en bleven, was het gedaan met de belangstelling. In het Oosten had onderdrukking, onrecht en ongeluk geheerst. De onderdrukking en het onrecht waren voorbij, de Oost-Duitsers konden weer net zo zijn als de West-Duitsers die niet waren onderdrukt, er was geen reden meer om anders te zijn, en als ze het toch waren, was het ongepast en bovendien ondankbaar, omdat ze grootmoedig waren gesteund om net zo gelukkig te worden als de gelukkige West-Duitsers.”

 

Lees ook Hoe de DDR op de mestvaalt belandde (1 en 2)

 

XXXX

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.